Iedere dag zijn we bezig met het voornemen iets te veranderen en daarmee met het stellen van doelen voor onszelf. Door het stellen van doelen, kunnen we ons richten op iets dat voor ons belangrijk is. Maar behalen we onze doelen ook daadwerkelijk? En hoe stel je realistische doelen? Een manier om letterlijk en figuurlijk ‘smart’ doelen te stellen, is de SMART-methode. Deze methode helpt jou bij het stellen van haalbare en realistische doelen, doordat je goed doordacht doelen stelt. Hoe dit werkt? Dat zal ik in dit artikel uitleggen.
Stap 1 | Brainstormen – Allereerst is het belangrijk te bedenken wat je écht wilt bereiken. Welke doelen zijn voor jou belangrijk? Wat wil je veranderen? Pak pen en papeir en zet alle doelen die jouw gedachten passeren op een rijtje. Schrijf dus enkel op wat er in jouw hoofd opkomt, zonder te veel na te denken.
Stap 2 | Prioriteiten stellen – Je hebt nu een aantal doelen op papier staan. Het is belangrijk jezelf niet te overweldigen met té veel doelen waar je gelijktijdig aan werkt. Prioriteiten stellen is dus erg belangrijk! Maak een selectie van doelen die jou het meeste aanspreken en welke jij het belangrijkste vindt. In de volgende stappen – de SMART-methode – zal ik een overkoepelend thema, oftewel een einddoel, als voorbeeld gebruiken, namelijk ‘afvallen’. Een haalbaar doel is namelijk niet gelijk een groot doel. Breek het einddoel dan ook op in kleine, concrete werkdoelen.
Stap 3 | Specifiek – Vanaf deze stap komt de SMART-methode, zoals ik aan het begin van dit artikel zei, echt aan bod. Velen onder ons stellen als doel: ‘Ik wil afvallen’. Dit doel is absoluut niet specifiek genoeg en omvat een breed begrip. Het behalen van dit doel is dan ook niet realistisch en kan ontzettend veel energie kosten. Een beter alternatief is het volgende doel: “Ik wil gezonder eten.” Natuurlijk is dit nog steeds een brede formulering, maar in de volgende stappen wordt het doel steeds concreter.
Tip: Spreek doelen niet uit in een negatieve zin (“Ik mag geen snacks meer”), maar probeer er een positieve draai aan te geven (“Ik wil gezonder eten”). Op deze manier motiveer je jezelf om er mee bezig te gaan.
Stap 4 | Meetbaar – We hebben nu specifiek wat we willen bereiken. Het is echter ook belangrijk om dit ‘meetbaar’ te maken. Als een doel meetbaar is, wordt het tegelijkertijd ook specifieker. De ‘S’ (specifiek) en ‘M’ (meetbaar) uit de SMART-methode zijn dan ook sterk met elkaar verbonden. In het geval van ons doel gesteld bij de derde stap, zal ons doel meetbaar worden door het te veranderen in: “Ik eet driemaal daags een stuk fruit.” Op deze manier is het doel meetbaar geworden en tevens een stuk specifieker.
Stap 5 | Acceptabel – Bekijk jouw gestelde doel eens goed en stel jezelf de volgende vragen. Krijg je voldoende steun uit de omgeving voor het behalen van jouw doel? Staan dierbare mensen uit jouw omgeving achter jouw doel? Het is natuurlijk niet de bedoeling om je tegen te laten houden door jouw omgeving of de mening van anderen, maar het is wel belangrijk rekening te houden met de mening van anderen. In het geval van ons doel (“Ik eet driemaal daags een stuk fruit”) kan ik mij niet voorstellen dat er veel weerstand op volgt. Stel je bijvoorbeeld een ander doel (“Ik sport tweemaal per dag een half uur”) dan kan ik mij voorstellen dat er mensen in de omgeving twijfels hebben aan de haalbaarheid van dit doel. Dit brengt ons gelijk naar de volgende stap van de SMART-methode.
Stap 6 | Realistisch – Uiteraard zal je pas tevreden zijn en voldoening voelen als je het doel daadwerkelijk haalt. Stel jezelf dan ook de vraag of het doel niet te hoog gegrepen is. Zo ja, pas het doel aan zodat het niet te moeilijk is. Daarnaast is het ook de vraag of je niet te veel doelen voor jezelf stelt. Een waslijst van tien doelen is niet alleen moeilijker te behalen dan een lijstje van drie doelen, maar het kan ook demotiverend werken. Daarnaast is het ook belangrijk om jezelf af te vragen of het doel dat jij stelt ook daadwerkelijk realistisch is. Driemaal daags fruit eten, zoals in ons voorbeeld, is in principe voor iedereen haalbaar. Tweemaal daags een half uur per dag sporten daarentegen niet. Een doel als deze kan men dan ook beter aanpassen naar driemaal daags per week. Behoed jezelf voor een teleurstelling en zorg dat je realistische doelen voor jezelf stelt. Mocht een doel toch te hoog gegrepen zijn? Stel het doel dan bij, bijvoorbeeld “Ik eet tweemaal daags een stuk fruit”.
Stap 7 | Tijdgebonden – Als je een concreet doel hebt geformuleerd, is het belangrijk vast te stellen welke tijd er voor staat. Stel jezelf dan ook altijd een aantal vragen. Wanneer begin ik met het doel? Wanneer ben ik klaar? En wanneer is het doel bereikt? Een doelstelling volgens de SMART-methode, met name een doel voor de korte termijn, heeft altijd een duidelijke start- en einddatum. Noteer dan ook een concrete datum wanneer jij begint met jouw doel. Stel jezelf vervolgens de vraag wanneer jij vindt dat het doel is bereikt. Ons doel (“Ik eet driemaal daags een stuk fruit”) is uiteraard niet in een paar dagen al behaald. Gun jezelf dan ook voldoende tijd om het doel te behalen, bijvoorbeeld zes weken. De termijn is uiteraard per (grootte van het doel) doel verschillend. Zorg er in ieder geval voor dat een doel niet alleen effect heeft op de korte termijn, maar ook op de lange termijn. Een doel als driemaal daags fruit eten is de ontwikkeling van een nieuwe gewoonte. Neem daar dan ook ruim de tijd voor!
Al deze stappen, van de brainstormsessie tot en met de uiteindelijke formulering van doelen, kun je het beste in een mooi notitieboekje noteren. Een notitieboekje waar je vrolijk van wordt en dat jou motiveert écht te werken aan de doelen die jij jezelf stelt. Op deze manier heb je niet alleen alles bij elkaar, maar kun je ten alle tijden terugblikken naar de brainstormsessies om zo nieuwe doelen te formuleren. En uiteraard kun je per dag of per week, net wat jij prettig vindt, in een aantal zinnen beschrijven hoe het is gegaan.
Tot slot: geef nooit op! Als je niet opgeeft, betekent dat dat je volhoudt in datgene wat je voor ogen hebt. Je bent dan ook doelbewust bezig met de realisatie van jouw doelen.
Met welk (werk)doel wil jij de komende tijd aan de slag?